AB-Türkiye Gümrük Birliği Komitesi Kararı ile A.TR dolaşım belgelerinin elektronik ortama taşınması resmen onaylandı. Karar, Türkiye-AB Gümrük Birliği’nde ticaret süreçlerini dönüştürerek birçok avantajı beraberinde getirecek. En önemlisi ise karar, Türkiye-AB hattında kâğıt devrinin sonunu ve dijital pasaportun başlangıcı müjdeleniyor.
Türkiye-AB Gümrük Birliği’nde tarihi bir dönüşümü işaret eden 1/2025 sayılı AB-Türkiye Gümrük İşbirliği Komitesi Kararı, 1 Temmuz 2025’te Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde yayımlandı. AB, bu karar ile A.TR dolaşım belgelerinin elektronik ortama taşınmasını resmen onaylayarak kâğıt zorunluluğunu ortadan kaldırıyor, yani kâğıtsız ticarete geçişin kapısını aralıyor. Böylece gümrük süreçleri hızlanacak ve aynı zamanda blokzincir teknolojisiyle desteklenen güvenli, şeffaf ve yeşil bir ticaret ekosistemi oluşumunun önü açılmış olacak.
Birçok avantajı beraberinde getiriyor
Alınan bu kararla elektronik ortamda oluşturulacak A.TR belgeleri, Türkiye-AB Gümrük Birliği’nde ticaret süreçlerini dönüştürerek birçok avantajı da beraberinde getiriyor.
* Hız ve maliyet: Gümrük onay süreçleri dakikalara inecek; kâğıt, kurye ve arşiv masrafları tamamen ortadan kalkacak.
* Güvenlik: QR kodlar ve dijital imzalar sahtecilik riskini minimize edecek; gümrük idareleri belgelerin gerçekliğini anında çevrimiçi doğrulayacak.
* Şeffaflık: İhracatçı, ithalatçı, banka ve gümrük idareleri aynı veri setine eşzamanlı erişerek süreçlerin izlenebilirliğini artıracak.
* Yeşil lojistik: Kâğıt tüketiminin azalması ve fiziksel taşımacılığın ortadan kalkması, karbon ayak izini düşürerek AB’nin Yeşil Mutabakat hedeflerine ve ESG (Çevresel, Sosyal, Yönetişim) skoruna katkı sağlayacak.
Blokzincir neden stratejik?
Bu karar, ‘güvenli çevrimiçi doğrulama’ şartı getirerek blokzincir teknolojisinin önemini vurgulamış oluyor. Dolayısıyla blokzincir, dağıtık defter yapısıyla e-A.TR belgelerinin güvenliğini ve işlevselliğini artıracak.
* Sahteciliği önleyecek: Değiştirilemez kayıtlar, geriye dönük müdahaleyi imkânsız kılarak belge yerine bilgi güvenilirliğini garanti ediyor.
* Veri bütünlüğü sağlanacak: Tüm taraflar, tek ve tutarlı bir veri kaynağına erişerek şeffaflığı artırıyor.
* Finansal süreçleri hızlandıracak: Akıllı sözleşmeler, akreditif serbest bırakma gibi işlemleri otomatikleştirerek finansal süreçleri kolaylaştırıyor.
Yerli yazılım firmalarımız hazır
Türkiye’de bu konu üzerinde uzun zamandır çalışan yerli firmalarımız, AB standartlarına uyumlu blokzincir katmanları geliştirmekteler. Bu konuda yürütülen pilot çalışmalar ile e-A.TR belgelerinin güvenli bir şekilde doğrulanması sağlanacak. Bu konuda Türkiye Yerli Yazılım Sektörü olarak blokzincir tabanlı gümrük çözümlerini küresel bir ihracat ürününe dönüştürme potansiyelimiz oldukça iyi durumda. Dolayısıyla bu geçişte yerli firmalarımız hemen bu geçiş sürecini sorunsuz sağlayabilecek.
Türkiye, küresel ticarette rekabet gücünü artıracak
Dijital A.TR ile Türkiye, küresel ticarette rekabet gücünü artıracak. Bu noktalar şunlar:
* Ekonomik, teknolojik ve çevresel kazanımlar: 1/2025 sayılı AB-Türkiye Gümrük İşbirliği Komitesi Kararı, elektronik A.TR belgelerinin kullanımıyla hem Türkiye hem de Avrupa Birliği için ekonomik, teknolojik ve çevresel alanlarda önemli kazanımlar sağlayacak. Bu karar, Türkiye-AB Gümrük Birliği’ni dijital bir geleceğe taşıyarak ticaret süreçlerini daha hızlı, güvenli ve sürdürülebilir hale getirecek.
* Türkiye için stratejik fırsatlar: Karar, Türk gümrük sistemlerinin AB standartlarıyla entegrasyonunu hızlandırarak küresel ticarette rekabet gücünü artıracak. Elektronik A.TR belgeleri, ihracat süreçlerini hızlandırarak tedarik zincirinde güveni pekiştirecek ve özellikle KOBİ’ler için maliyet ile zaman tasarrufu sağlayacak. Blokzincir tabanlı e-belge altyapısı, yazılım, lojistik ve finans sektörlerinin kesişiminde yeni iş modellerini tetikleyerek Türkiye’nin teknoloji odaklı çözümlerini küresel bir ihracat ürününe dönüştürme fırsatı yaratacak. Aynı zamanda, merkeziyetsiz kimlik (DID) ve doğrulanabilir kimlik bilgisi (VC) mimarisi, GDPR ve KVKK ile uyumlu veri güvenliği sunarak kişisel verilerin korunmasında yeni bir standart oluşturacak. Bu, Türkiye’nin uluslararası ticarette güvenilir bir ortak olarak konumunu güçlendirecek.
* AB için verimlilik ve sürdürülebilirlik: Avrupa Birliği tarafında ise dijital A.TR belgeleri gümrük süreçlerini hızlandırarak lojistik maliyetlerini düşürecek. Bu sistem, Pan-Avrupa-Akdeniz bölgesinde EUR.1 ve EUR-MED belgeleriyle uyumlu bir dijital gümrük standardının oluşmasını destekleyecek.
Kâğıtsız süreçler, AB’nin Yeşil Mutabakat hedeflerine katkı sağlayarak dijital ve sürdürülebilir bir gümrük vizyonunu da güçlendirecek. Bu dönüşüm, AB’nin küresel ticaretteki liderliğini pekiştirip çevresel sürdürülebilirlik hedeflerini de ileriye taşıyacak gibi.
Dijital ticaret için yol planı hazır
* Elektronik A.TR’nin başarısı için kritik adımlar: Elektronik A.TR sisteminin Türkiye-AB ticaretinde tam anlamıyla hayata geçmesi, ihracatçıların ve KOBİ’lerin küresel rekabette öne çıkması için kritik bir fırsat sunacak. Bu dönüşümün başarıyla uygulanması için Ticaret Bakanlığı, TOBB ve ilgili paydaşların atacağı adımlar belirleyici olacak.
* Standart dijital şablonla küresel uyum: AB, Ticaret Bakanlığı ve TOBB veri standartlarına uygun tek tip bir dijital A.TR form şablonu oluşturmalı. Bu şablon, uluslararası ticarette uyumluluğu sağlayarak Türkiye’nin gümrük süreçlerini küresel standartlara entegre edecek. Teknik altyapının sade ve erişilebilir bir formatta (örneğin, JSON tabanlı) hazırlanması, ihracatçıların ve gümrük idarelerinin işlemleri hızlıca benimsemesini mümkün kılacak.
* Pilot uygulamalarla gerçek dünya testi: Kapıkule ve Alsancak gibi yoğun gümrük kapılarında canlı sevkiyat pilotları başlatılmalı. Bu pilotlar, lojistik firmaları ve bankaların sürece dâhil edilmesiyle gerçek dünya koşullarında test edilmeli. Pilot uygulamaların sonuçları şeffaf bir şekilde raporlanarak sistemin güvenilirliği ve etkinliği kanıtlanmış olacak. Bu adım, dijital A.TR’nin yaygınlaşması için sağlam bir zemin oluşturacak.
* Blokzincirle güvenli ve şeffaf altyapı: Blokzincir teknolojisi, elektronik A.TR sisteminin temel taşı durumunda. Dolayısıyla ortak bir ‘düğüm havuzu’ modeliyle güvenli ve federatif bir dağıtık defter sistemi kurulmalı. Bu altyapı, hem AB’nin GDPR hem de Türkiye’nin KVKK düzenlemelerine uyum sağlayarak veri güvenliğini garanti altına alacak. Blokzincir, sahteciliği önleyerek ve veri paylaşımını şeffaflaştırarak ticaretin güvenilirliğini artıracak.
* Paydaşlar için eğitim ve farkındalık: Gümrük müşavirleri, ihracatçılar ve bankalar için hızlı ve etkili eğitim programları hazırlanmalı. KOBİ’lerin dijital dönüşüme adaptasyonunu hızlandırmak amacıyla farkındalık kampanyaları düzenlenmeli. Bu eğitimler, paydaşların yeni sistemi hızla benimsemesini ve dijital ticaretin avantajlarından tam anlamıyla faydalanmasını sağlayacak.
* Finansal sistemle entegrasyon: Elektronik A.TR, bankacılık süreçlerinde otomatik tetikleyici bir belge olarak tanımlanmalı. Akreditif ve teminat işlemlerinde kullanılacak bu sistem, finansal süreçleri hızlandırarak ihracatçıların nakit akışını kolaylaştıracak. Bu entegrasyon, ticaretin uçtan uca dijitalleşmesini tamamlayarak Türkiye’nin küresel ticaretteki rekabet gücünü pekiştirecek.
Dijital pasaportun başlangıcını müjdeliyor
Elektronik A.TR kararı, Türkiye-AB hattında kâğıt devrinin sonunu ve dijital pasaportun başlangıcını müjdelemekte. Standartlar hızla tamamlanıp blokzincir çözümleri devreye alındığında, ihracatçılarımız daha hızlı, güvenli ve yeşil bir ticaret otoyoluna çıkacak. Böylece Türkiye Yazılım Ekosistemi olarak bu otoyolun altyapısını kurup, dünyaya ihraç eder duruma geleceğiz. Türkiye, bu dönüşümle küresel ticarette rekabet gücünü artırarak AB ile entegrasyonunu yeni bir seviyeye taşıyacaktır.
AB-Türkiye Gümrük İşbirliği Komitesi’nin 1/2025 sayılı kararı(tam metni)
Avrupa Birliği Resmî Gazetesi 2025/1239
24 Nisan 2025 tarihli ve 1/2025 sayılı AB-Türkiye Gümrük İşbirliği Komitesi Kararı
Elektronik Ortamda Düzenlenen A.TR Dolaşım Belgelerinin Kullanımı Hakkında [2025/1239]
GÜMRÜK İŞBİRLİĞİ KOMİTESİ,
22 Aralık 1995 tarihli ve 1/95 sayılı AT-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararını (Gümrük Birliği’nin son aşamasının uygulanmasına ilişkin) ve özellikle bu Kararın 3(6) maddesini dikkate alarak,
Gerekçeler:
1.Pandemi nedeniyle belge sunulamaması
2020’nin başında, COVID-19 nedeniyle pek çok ülkede gümrük idareleri ile ekonomik operatörler arasındaki temaslar kesildiğinden, serbest ticaret anlaşmasına sahip AB ortak ülkeleri, hareket sertifikalarını usulüne uygun hâlde (doğru kâğıt formatında, elle imzalı ve ıslak mühürlü) sunmakta zorlandı. Bu nedenle tercihli ticaretin kesintisiz sürmesi için karşılıklı geçerli olağanüstü tedbirler almak uygun görüldü.
2.Elektronik sertifika kabulü çağrısı
AB Üye Devletleri ve AB ortak ülkelerinin gümrük idareleri, yetkili makamların dijital imza, mühür veya kaşesi taşıyan elektronik sertifikaları ya da orijinal sertifikanın taranmış kopyasını/çevrim içi versiyonunu kabul etmeye davet edildi.
3.A.TR’ye uygulanması
Bu tedbirler, AB-Türkiye Gümrük Birliği kapsamındaki A.TR sertifikaları için de geçerliydi. Uygulama, 26 Temmuz 2006 tarihli 1/2006 sayılı Komite Kararının 10 (1) maddesindeki esnekliğe dayanıyordu; söz konusu hüküm, A.TR sertifikasının ithalatçı devlet gümrüğüne o devletteki prosedürlere göre sunulacağını belirtir.
4.Olağanüstü halin sona ermesi
Söz konusu esnek tedbirlerin gerekçesi ortadan kalktığından, 1 Mayıs 2024 itibarıyla bu tedbirlerin sona erdirilmesine karar verildi.
5.Pozitif tecrübenin devamı
Birlik ve Türkiye, pandemi dönemindeki dijital sertifika uygulamasının olumlu sonuç verdiğini kabul ederek, ekonomik operatörlerin bu faydadan yararlanmaya devam edebilmesi için “iyi uygulamaların” sürdürülmesini uygun gördü.
6.Anlık doğrulama imkânı
Elektronik A.TR sistemi, gümrük idarelerine belgenin gerçekliğini anında çevrim içi kontrol etme olanağı sunar (1/2006 sayılı Karar’ın 16. maddesindeki sonradan doğrulama prosedürleri saklı kalmak kaydıyla). Uygulama ayrıntıları belirlenmeli; aynı işlevsellik, AB’de elektronik A.TR sistemi kurulduğunda da etkinleştirilmelidir.
7.PEM bölgesi uyumu
Pan-Avrupa-Akdeniz (PEM) tercihli ticaret sisteminde, 1/2024 sayılı Ortak Komite Kararı ile elektronik EUR.1 ve EUR-MED belgeleri onaylandı; A.TR’nin de uyumlu hâle gelmesi gerekir.
8. Uyumlu uygulama ihtiyacı
1/2006 sayılı Karar’ın 9. maddesi ve II sayılı Eki dikkate alınarak, elektronik A.TR belgelerinin AB-Türkiye Gümrük Birliği çerçevesinde karşılıklı kabulü uygun görülmektedir.
9.Geriye dönük uygulama
8 Temmuz 2024’ten itibaren AB ve Türkiye gümrükleri elektronik A.TR kabul etmeye başlamıştır. İyi uygulamaların devamı için, 1 Mayıs 2024 – 8 Temmuz 2024 arası geçiş dönemi hakları saklı kalmak kaydıyla, elektronik A.TR kullanımı 8 Temmuz 2024’ten itibaren geriye dönük uygulanacaktır.
Kabul edilen karar:
Madde 1
1. 1/2006 sayılı Karar hükümleri saklı kalmak üzere, AB Üye Devletleri ve Türkiye’nin gümrük idareleri, ithalat sırasında elektronik ortamda düzenlenen A.TR sertifikalarını kabul eder; aşağıdaki şartların tamamı sağlanmalıdır:
(a) Elektronik sertifika, 1/2006 sayılı Kararın Ek-I’inde yer alan örnek temel alınarak hazırlanır.
(b) İhracatçı ülkenin gümrük idaresi, elektronik sertifikanın gerçekliğini doğrulamak için güvenli çevrim-içi sistem sağlar.
(c) Elektronik sertifika, benzersiz seri numarası ve varsa ilave güvenlik özellikleri taşır.
2. Birlik ve Türkiye, paragraf 1’deki koşullar yerine getirilmezse elektronik A.TR kabulünü askıya alabilir; bunu önceden birbirlerine bildirir. Her iki taraf, askıya almanın başlangıç tarihini belirterek kendi prosedürlerine göre duyuru yapar.
Madde 2
Bu Karar, kabul edildiği gün yürürlüğe girer. 8 Temmuz 2024 tarihinden itibaren uygulanır. 24 Nisan 2025 tarihinde Brüksel’de imzalanmıştır.
Gümrük İşbirliği Komitesi adına Başkan M. PETSCHKE
Kaynak: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:22025D1239
Kaynak için buraya tıklayın: Source link
